Święty Psychol - Johan Theorin

Tytuł oryginału: Sankta Psyko

Tłumaczenie: Barbara Matusiak

Stron: 436

Wydawnictwo: Czarne

Klinika psychiatryczna to miejsce, które wzbudza niezdrowe zainteresowanie, ale również strach i niepokój. Co dzieje się za zamkniętymi drzwiami? Wyobraźnia podsuwa widok ludzi unieruchomionych w kaftanach bezpieczeństwa i zamkniętych w małych klitkach, albo obraz osób z pustką w oczach, które przemykają wzdłuż korytarzy niczym zjawy. W takim miejscu można usłyszeć wrzaski wyrażające obłęd lub panuje przejmująca cisza zwiastująca nieszczęście. Motyw szpitala psychiatrycznego jest dobrze znany i chętnie wykorzystywany przez pisarzy i twórców filmowych. Tak też było w przypadku Johana Theorina, szwedzkiego autora powieści kryminalnych. Czym zaskoczy czytelników Święty Psychol?

Jan Hauger to wychowawca przedszkolny, który przeprowadza się do innego miasta na zachodnim wybrzeżu Szwecji, aby móc rozpocząć nową pracę. Ma być opiekunem w przedszkolu, do którego chodzą dzieci rodziców mieszkających w szpitalu psychiatrycznym, który znajduje się tuż obok. Klinika Świętej Patrycji, przez miejscowych nazywana Świętym Psycholem, to placówka o zaostrzonym rygorze, ale dla Jana nie stanowiło to problemu. Początkowo nikomu nie chciał zdradzić, dlaczego starał się o posadę w pobliżu takiego miejsca. Co jakiś czas przeprowadza dzieci podziemnym przejściem na spotkania z rodzicami, ale Jan nigdy nie spotkał żadnego z pacjentów. Do czasu…

Nie można z czystym sumieniem określić Jana Haugera bohaterem pozytywnym. Dlaczego? Nie należy on do osób bez wad o kryształowym charakterze, jest w nim coś niepokojącego i najwyraźniej ma coś na sumieniu, co skrzętnie stara się ukryć. Prawdziwa natura Jana pozostaje w sferze domysłów i czytelnik musi liczyć na swoją intuicję, bowiem autor nie od razu zdradza sekrety bohatera. Wątpliwości i pewna aura tajemniczości dotyczące postaci są powoli rozwiewane za sprawą nawiązań do przeszłości. Retrospekcje odnoszą się do czasów szkolnych, które były dla Jana istną katorgą, a pewna nieprzyjemna sytuacja odcisnęła piętno w jego psychice. Następuje również przeskok do dramatycznego incydentu, który miał miejsce, kiedy mężczyzna pracował w innym przedszkolu. Te dwa zajścia nierozerwalnie łączą się ze sobą, jedno jest konsekwencją drugiego i miało to ogromny wpływ na dalsze życie bohatera. Wydarzenia z przeszłości zdominowały jego sposób postrzegania świata i samego siebie. Dzięki tym retrospekcjom wyraźnie widać, jak kształtował się charakter Jana i jakie emocje towarzyszyły mu na poszczególnych etapach życia. Portret psychologiczny postaci jest swojego rodzaju szczegółową podróżą po zawiłościach ludzkiej psychiki. 

Akcja powieści biegnie leniwym rytmem, zwłaszcza w pierwszej połowie książki, i fani nagłych zwrotów akcji mogą być nieusatysfakcjonowani. Autor jednak nie usypia czytelnika, tylko czaruje specyficzną atmosferą, która otula nas niczym mgła. Jest niepokojąco, złowróżbnie i panuje nastój niecierpliwego oczekiwania, ponieważ wnętrze szpitala psychiatrycznego i jego pacjenci długo pozostają zagadką. Dla jednych motyw kliniki i niebezpiecznych szaleńców może okazać się wtórny, ale innych zaintryguje to miejsce i zachwyci osobliwy klimat powieści. Święty Psychol to wciągający thriller psychologiczny, który unaocznia subtelności ludzkiej psychiki i udowadnia, że od przeszłości nie można się odciąć. Mimo że upłynęło wiele lat, w pamięci głównego bohatera pozostał strach, upokorzenie, poczucie niezrozumienia i braku akceptacji, ale również pierwsza miłość i chęć zemsty, która stała się obsesją. Warto sięgnąć po książkę Theorina i poznać skandynawską literaturę z nieco innej strony.